Warto prowadzić swoją działalność tak, by unikać takich sytuacji. Jeśli jednak do nich dojdzie, dobrze jest wiedzieć jakie są Twoje prawa i obowiązki, by z jednej strony nie narobić sobie jeszcze większych problemów, a z drugiej wykorzystać prawne możliwości obrony przed możliwymi nadużyciami ze strony przedstawicieli organów egzekucyjnych. Poniżej wyjaśniamy podstawowe zasady rządzące postępowaniem egzekucyjnym w administracji.
Postępowanie egzekucyjne w administracji
Z jakich składników majątku organ może prowadzić egzekucję należności pieniężnych?
Egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym
Jak chronić swoje interesy w postępowaniu egzekucyjnym?
Postępowanie egzekucyjne w administracji
Egzekucji administracyjnej podlega szereg obowiązków o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Są one określone w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Niektóre z nich to:
- podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej o zobowiązaniach podatkowych;
- niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy o finansach publicznych;
- grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;
- należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska;
- koszty egzekucyjne i koszty upomnienia;
- obowiązki z zakresu BHP oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.
Zgodnie z przepisami wspomnianej ustawy poddanie obowiązku egzekucji administracyjnej nie przesądza o wyłączeniu sporu co do jego istnienia lub wysokości przed sądem powszechnym, jeżeli z charakteru obowiązku wynika, że do rozpoznania takiego sporu właściwy jest ten sąd.
Dość szeroki jest również katalog podmiotów uprawnionych do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej.
Przykładowo w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez naczelnika urzędu celno-skarbowego decyzji, postanowień lub mandatów karnych, z przyjętych przez naczelnika urzędu celno-skarbowego zgłoszeń celnych, deklaracji, informacji o opłacie paliwowej, informacji o opłacie emisyjnej albo rozliczeń zamknięcia jest to właściwy naczelnik urzędu skarbowego.
W odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez dyrektora izby administracji skarbowej decyzji lub postanowień jest to natomiast naczelnik urzędu skarbowego właściwy według adresu siedziby dyrektora izby administracji skarbowej. Katalog uprawnionych podmiotów jest jednak znacznie szerszy. Kluczowy jest tu rodzaj sprawy, w której zastosowanie ma postępowanie egzekucyjne w administracji.
Kluczowe zasady egzekucji administracyjnej
Organ egzekucyjny to organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczania wykonania tych obowiązków. Nie ma on jednak dowolności w stosowaniu środków egzekucyjnych. Może stosować wyłącznie środki przewidziane w przepisach ustawy.
Organ powinien stosować środki prowadzące bezpośrednio do wykonania obowiązku, jednak spośród kilku, które mogą to umożliwić powinien wybrać środki najmniej uciążliwe. Upraszczając można powiedzieć, że nie powinien zajmować Ci domu, jeśli może zająć samochód ani zajmować samochodu, jeśli ma możliwość uzyskania od Ciebie gotówki.
Stosowanie środka egzekucyjnego jest natomiast niedopuszczalne, gdy egzekwowany obowiązek o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy.
Co nie podlega egzekucji?
Organ nie może prowadzić egzekucji z dowolnych tytułów. Egzekucji nie podlega bowiem szereg przedmiotów. Przykładowo, egzekucji administracyjnej nie podlegają:
- przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
- zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni;
- narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres 7 dni;
- przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania przez niego zawodu;
- pieniądze w kwocie 760 zł;
- dokumenty osobiste, po jednej obrączce zobowiązanego i jego współmałżonka, wykonanej z metali szlachetnych, ordery i odznaczenia oraz przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych, a także przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane znacznie poniżej ich wartości, a które dla zobowiązanego mają znaczną wartość użytkową;
- kwoty otrzymane jako stypendia.
Co do przedmiotów niezbędnych zobowiązanemu i członkom jego rodziny nie uważa się za nie w szczególności:
- mebli stylowych i stylizowanych;
- telewizorów do odbioru programu w kolorze, chyba że zobowiązany wykaże, że od roku produkcji telewizora upłynęło więcej niż 5 lat;
- stereofonicznych radioodbiorników;
- urządzeń służących do nagrywania lub odtwarzania obrazu lub dźwięku;
- komputerów i urządzeń peryferyjnych, chyba że są one niezbędne zobowiązanemu do pracy zarobkowej wykonywanej przez niego osobiście;
- futer ze skór szlachetnych;
- dywanów wełnianych i ze skór naturalnych;
- porcelany, szkła ozdobnego i kryształów;
- sztućców z metali szlachetnych;
- dzieł sztuki.
Oznacza to, że można prowadzić z nich egzekucję. Sformułowanie „w szczególności” należy zaś rozumieć tak, że nie jest to zamknięty katalog przedmiotów, które nie są uważane za niezbędne.
Poza wymienionymi wcześniej przedmiotami, które nie podlegają egzekucji istnieje również szereg wyłączeń spod egzekucji dotyczących rolników (np. określone limity zwierząt, maszyn rolniczych i paliwa, czy też nawozy i zapasy opału).
Ograniczeniom podlega również egzekucja z rent i emerytur oraz w wynagrodzenia (przykładowo w przypadku wynagrodzenia należy brać pod uwagę m.in. przepisy Kodeksu pracy dotyczące kwoty wolnej od potrąceń w wysokości minimalnego wynagrodzenia).
Zwolnienie spod egzekucji
Pamiętaj, że Organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub nieoznaczony, z egzekucji w całości lub części określone składniki majątkowe zobowiązanego. Warto więc próbować składać taki wniosek. W razie jego nieuwzględnienia przysługuje Ci zażalenie na postanowienie w tej sprawie.
Z jakich składników majątku organ może prowadzić egzekucję należności pieniężnych?
Należności pieniężne to po prostu kwoty do zapłaty przez zobowiązanego. Organy egzekucyjne mają całkiem sporo możliwości ich egzekwowania.
Egzekucja z pieniędzy
Jednym z podstawowych i najbardziej oczywistych narzędzi egzekucji należności pieniężnych jest egzekucja z pieniędzy. Organ egzekucyjny stosuje egzekucję z pieniędzy poza siedzibą tego organu poprzez ustne wezwanie zobowiązanego do zapłaty egzekwowanej należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych oraz pobranie od zobowiązanego tych należności. Organ może pobrać należność gotówką lub bezgotówkowo przy użyciu terminala płatniczego. Niezwłocznie powinien on wystawić stosowne pokwitowanie.
Egzekucja z wynagrodzenia za pracę
Kolejna możliwość egzekucji należności pieniężnych to egzekucja z wynagrodzenia za pracę. Organ dokonuje jej wysyłając pracodawcy zobowiązanego zawiadomienie o zajęciu części wynagrodzenia. Organ wzywa pracodawcę by nie wypłacał zobowiązanemu części wynagrodzenia, która nie jest wyłączona spod egzekucji, lecz przekazywał ją organowi aż do pełnego pokrycia należności pieniężnych. Nie może jednak żądać przekazania więcej niż połowy wynagrodzenia lub kwoty, która spowodowałaby, że pracownik otrzymałby wynagrodzenie mniejsze niż wynagrodzenie minimalne (lub odpowiednio pomniejszona kwota w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin).
Egzekucja z emerytur, ubezpieczenia społecznego i renty socjalnej
Organ ma możliwość egzekwować należności pieniężne z emerytur poprzez zajęcie świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczenia społecznego zobowiązanego, a także z renty socjalnej. Organ rentowy dokonuje stosownych potrąceń ze świadczeń.
Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych
Kolejna możliwość egzekucji to zajęcie rachunku bankowego lub wkładu oszczędnościowego.
Organ dokonuje zajęcia rachunku bankowego przesyłając bankowi stosowne zawiadomienie. Nie musi w nim wskazywać numerów Twoich rachunków, by zawiadomienie było skuteczne. Jednocześnie wzywa on bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności. Bank musi w przewidzianych prawem przypadkach i terminach przekazać należną kwotę organowi bądź zawiadomić o przeszkodzie w dokonaniu wypłaty lub o zbiegu egzekucji.
Zajęcie obejmuje również środki, których nie było na rachunku bankowym w chwili zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po jego dokonaniu oraz te, które zostały wpłacone na inny rachunek, otwarty po dokonaniu zajęcia. Otwieranie kolejnych rachunków bankowych nie pomoże więc dłużnikowi w ucieczce przed egzekucją. Nie pomoże również prowadzenie rachunku wspólnego z małżonkiem lub jakąkolwiek inną osobą. Rachunki prowadzone dla kilku osób także podlegają zajęciu.
Należy jednak pamiętać, że zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego nie obejmuje wszystkich kwot, np. świadczeń alimentacyjnych i szeregu świadczeń związanych z pomocą społeczną.
Jeśli posiadasz lokaty terminowe, bank realizuje z nich zajęcie wierzytelności dopiero, gdy nie może zrobić tego z innych rodzajów rachunków.
Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego wiąże się ze wstrzymaniem przez bank wszelkich wypłat z zajętego rachunku. Bank powiadamia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego inne oddziały banku, inne banki, placówki pocztowe i inne podmioty uprawnione do dokonywania wypłat zobowiązanemu z zajętego rachunku. Warto pamiętać, że zajęcie nie dotyczy kwot wolnych od egzekucji.
Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych i innych praw majątkowych
Organ może prowadzić egzekucję również z innych wierzytelności pieniężnych. Innymi słowy, organ może przejąć należność, którą miałaś/-eś otrzymać np. od swojego kontrahenta.
Ponadto organ egzekucyjny może prowadzić egzekucję z:
- praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych lub innych rachunkach oraz z wierzytelności z rachunków pieniężnych;
- papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych;
- praw majątkowych zarejestrowanych w rejestrze akcjonariuszy;
- weksla;
- autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej;
- udziału w spółce z o.o.;
- pozostałych praw majątkowych.
Egzekucja z ruchomości
Kolejna możliwość prowadzenia egzekucji, to egzekucja z ruchomości. W przypadku wyboru tej możliwości przez organ egzekucyjny, najpierw następuje zajęcie ruchomości (z którego sporządza się protokół), a następnie jej sprzedaż.
W myśl przepisów o egzekucji w administracji zajęciu podlegają ruchomości zobowiązanego, znajdujące się zarówno w jego władaniu, jak i we władaniu innej osoby, jeżeli nie zostały wyłączone spod egzekucji lub od niej zwolnione.
Egzekucja może być prowadzona z różnego rodzaju ruchomości. Przepisy o egzekucji stosuje się również odpowiednio do zwierząt, o ile nie stoi to w sprzeczności z przepisami o ochronie zwierząt.
Zajęte ruchomości, co do zasady, organ egzekucyjny:
- sprzedaje w drodze licytacji publicznej;
- sprzedaje po cenie oszacowania podmiotom prowadzącym działalność handlową;
- przekazuje do sprzedaży podmiotom prowadzącym sprzedaż komisową tego rodzaju ruchomości;
- sprzedaje w drodze przetargu ofert;
- sprzedaje z wolnej ręki.
Nie licząc wymienionych w przepisach przypadków sprzedaż zajętych ruchomości nie może nastąpić wcześniej niż siódmego dnia od daty zajęcia.
Egzekucja z nieruchomości
Najbardziej dotkliwą formą egzekucji wydaje się egzekucja z nieruchomości. Proces ten jest skomplikowany i wieloetapowy, począwszy od zajęcia, przez opis i szacowanie wartości nieruchomości, obwieszczenie o licytacji, licytację, a na przyznaniu własności kończąc.
Egzekucja może być prowadzona z kilku nieruchomości. Możliwe jest również egzekwowanie należności z ułamkowej części nieruchomości oraz użytkowania wieczystego.
Egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym
Egzekucja dotyczy również obowiązków o charakterze niepieniężnym. Dotyczy to np. sytuacji, w których ciąży na Tobie obowiązek dokonania jakiejś czynności lub gdy musisz zaniechać wykonywania czynności. Znaczenie środków przewidzianych w tym trybie egzekucji jest niewielkie z perspektywy regulowania zobowiązań podatkowych, jednak prowadzenie własnego biznesu może wiązać się z nimi ze względu na inne obowiązki administracyjne.
Podstawowym środkiem egzekucyjnym jest grzywna w celu przymuszenia. Może zostać na Ciebie nałożona, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez Ciebie obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić za Ciebie inna osoba. Grzywnę nakłada się również, jeżeli nie jest celowe zastosowanie innego środka egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym. Może być ona nałożona na osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. W stosunku do osób fizycznych jej każdorazowa wysokość może sięgać 10 000 zł, a łącznie nie może przekroczyć 50 000 zł. W przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej jest to odpowiednio 50 000 zł i 200 000 zł. Jeśli nie opłacisz grzywny w terminie będzie ona ściągana w trybie egzekucji przewidzianym dla należności pieniężnych.
Możliwe jest również tzw. wykonanie zastępcze, które stosuje się gdy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie do wykonania za zobowiązanego i na jego koszt.
Ponadto organ egzekucyjny dysponuje możliwością odbierania rzeczy ruchomych. Jeżeli uchylasz się od obowiązku wydania oznaczonej rzeczy ruchomej, może ona zostać Ci odebrana przez organ egzekucyjny w celu wydania jej wierzycielowi. Dotyczy to również obowiązku wydania rzeczy na określony czas.
W sprawach związanych z nieruchomościami stosowane mogą być również środki w postaci odebrania nieruchomości oraz opróżnienia lokalu i innych pomieszczeń.
Ostatnim środkiem dostępnym w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym jest przymus bezpośredni.
Jak chronić swoje interesy w postępowaniu egzekucyjnym?
Co do zasady rozstrzygnięcie i zajmowane przez organ egzekucyjny lub wierzyciela stanowisko w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego następuje w formie postanowienia. Na takie postanowienie przysługuje Ci zażalenie w przewidzianych przepisami przypadkach.
Kluczowym środkiem pozwalającym na ochronę Twoich interesów jest zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej, który możesz wnieść do wierzyciela za pośrednictwem organu egzekucyjnego. Jego podstawą może być np. nieistnienie obowiązku, brak doręczenia Ci uprzednio upomnienia, jeśli było ono wymagane, czy też brak wymagalności obowiązku.
Możesz składać również skargi na dokonanie czynności egzekucyjnej z naruszeniem ustawy, zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, w ramach którego dokonano czynności egzekucyjnej. Organ wydaje w tej sprawie postanowienie, na które przysługuje Ci zażalenie. Możliwe jest również wniesienie skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.
Jako małżonek zobowiązanego masz zaś możliwość wniesienie sprzeciwu w przypadku odpowiedzialności majątkiem wspólnym.
Sprzeciw przysługuje również podmiotowi będącemu w dniu zajęcia właścicielem rzeczy lub posiadaczem wskazanych w przepisach praw majątkowych.
Jeśli nie jesteś osobą zobowiązaną, lecz rościsz sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną, możesz wystąpić do organu egzekucyjnego – w terminie 14 dni od dnia uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do tej rzeczy lub tego prawa – z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji, przedstawiając lub powołując dowody na poparcie swojego żądania.
Jeśli żadna z tych metod nie pomoże Ci osiągnąć zamierzonych przez Ciebie celów, pamiętaj o możliwości skorzystania z drogi sądowej. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule Spory podatkowe w sądach administracyjnych
Podsumowanie
Egzekucja administracyjna to jeden z najbardziej nieprzyjemnych efektów niewykonywania obowiązków administracyjnych, w tym obowiązków podatkowych. Przyczyną takich problemów może być np. nieprawidłowo prowadzona księgowość. W skrajnym przypadku może się to wiązać nawet z utratą nieruchomości i rzeczy ruchomych. Jeżeli chcesz zabezpieczyć się przed taką możliwością, zadbaj o wysoką jakość rozliczeń podatkowych i prawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, dzwoniąc do nas już dziś lub umawiając się na konsultację w dogodnym dla Ciebie terminie.
Masz pytania? Napisz do nas!
Biuro Rachunkowe
SOVA Księgowość
Wyślij E-mail
Formularz kontaktowy