.et-social-linkedin a.icon:before { content: "\E09D"; }

Prowadzenie ksiąg rachunkowych poza wypełnianiem wynikającego z przepisów prawa obowiązku, daje Ci bardzo wiele cennych informacji analitycznych, które zagregowane są w sporządzanych co najmniej raz do roku sprawozdaniach finansowych. Okrojona wersja sprawozdania finansowego w postaci bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego daje Ci ważne narzędzia do prowadzenia analizy Twojej działalności. Nie trzeba jednak na nich poprzestawać. Zestawienie zmian w kapitale własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych (cash flow) mogą jeszcze bardziej wzbogacić posiadane przez Ciebie informacje przedstawiając pełniejszy obraz Twojego biznesu. W pewnych przypadkach ich sporządzanie będzie zależało nie tylko od Twojej woli, ale również od wynikających z przepisów prawa obowiązków. Niezależnie od powodów sporządzania tych elementów sprawozdania finansowego warto wiedzieć jakie możliwości otwierają one przed Tobą.

Kto musi sporządzać rachunek przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale własnym?
Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow)
Zestawienie zmian w kapitale własnym

Kto musi sporządzać rachunek przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale własnym?

Podstawowymi elementami sprawozdania finansowego sporządzanego według polskich przepisów o rachunkowości są:

Więcej na temat tych elementów sprawozdania finansowego przeczytasz w artykule Podstawowe elementy sprawozdania finansowego. Opisaliśmy w nim informacje, jakie zawierają sprawozdania finansowe większości firm, sporządzane na podstawie polskich przepisów. Podobnie jak w przypadku owego artykułu, również w tym przypadku skupimy się na sprawozdaniach finansowych opartych o polskie przepisy, gdyż sprawozdania finansowe sporządzane na podstawie Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej dotyczą jedynie wąskiej grupy podmiotów.

Nie omawiamy tu również sprawozdań finansowych banków, zakładów ubezpieczeń i reasekuracji oraz organizacji wykonujących działalność pożytku publicznego, skupiając się wyłącznie na sprawozdaniach finansowych dla większości przedsiębiorców.

r

Pamiętaj, że:

Omawiane w tym artykule elementy sprawozdania finansowego, czyli rachunek przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale własnym muszą być obowiązkowo sporządzane przez określone w przepisach o rachunkowości jednostki, których sprawozdania finansowe podlegają corocznemu obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta. Poza różnego rodzaju instytucjami finansowymi, jak wspomniane banki i zakłady ubezpieczeń lub instytucje płatnicze, należą do nich m.in. kontynuujące działalność:

  • spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji,
  • pozostałe jednostki, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
    – średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
    – przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.
    – suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,


Należy pamiętać, że jednostki małe i jednostki mikro nie mają obowiązku sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. Oczywiście trudno byłoby wskazać powody, dla których przedsiębiorca chcący sporządzić omawiane tu elementy sprawozdania finansowego, nie mógłby tego zrobić bez spełniania przesłanek dla obowiązkowego sporządzania rachunku przepływów pieniężnych i zestawienia zmian w kapitale własnym. Przesłanki te stanowią bowiem jedynie o obowiązku, a nie o możliwości ich sporządzania.

Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych i zestawienia zmian w kapitale własnym wiąże się oczywiście ze zwiększonymi nakładami finansowymi i czasochłonnością sporządzania sprawozdania finansowego. Ich dobrowolne sporządzenie może jednak być warte zachodu dla kadry zarządczej, która potrzebuje szerszego zakresu informacji niż ten, którego wymagają od przepisy prawa.

Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow)

Rachunek przepływów pieniężnych to niezwykle ciekawy element sprawozdania finansowego. Generalnie rzecz biorąc w rachunkowości stosuje się tzw. zasadę memoriałową. Zgodnie z nią w księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Efektem tak prowadzonej rachunkowości są wiarygodne informacje o stanie majątku, kapitałów własnych, rezerw, zobowiązań oraz o przychodach, kosztach i zyskach lub stratach. Informacje te zawarte są w bilansie i rachunku zysków i strat. Znaczenie rzeczywistych wpływów i wypływów pieniądza z jednostki jest w rachunkowości zepchnięte na drugi plan w stosunku do znaczenia czysto księgowych przychodów i kosztów.

Sytuacja ta jest uzasadniona faktem, że rachunkowość prowadzona zgodnie z zasadą memoriałową, a nie zasadą kasową (odnoszącą się do przepływów pieniądza) lepiej nadaje się do badania sytuacji danej jednostki i określania ryzyka jej upadłości. Niemniej jednak nie sposób nie brać pod uwagę  rzeczywistych przepływów pieniężnych. Mimo osiągania w myśl zasady memoriałowej dużych przychodów i zysków, różnego rodzaju jednostki gospodarcze mogą upadać. Powodem takiej sytuacji może być po prostu brak płynności finansowej. Jeśli bowiem osiągasz przychody, lecz nie otrzymujesz pieniędzy, np. z tytułu wystawianych przez Ciebie faktur, może się okazać, że nie będzie Cię stać na opłacenie rat kredytów i pożyczek lub na zapłatę za faktury, których wartość stanowi Twój koszt. Dlatego też niezwykle istotne jest śledzenie przez Ciebie własnej sytuacji pieniężnej.

Mimo prowadzenia ksiąg zgodnie z zasadą memoriałową, rachunkowość jest złożonym systemem, umożliwiającym również sporządzenie sprawozdania finansowego uwzględniającego rzeczywiste procesy pieniężne. Pewne informacje o stanie środków pieniężnych znajdziesz w bilansie. Są to jednak jedynie informacje o charakterze statycznym ukazujące stan środków pieniężnych na dzień bilansowy. Elementem sprawozdania finansowego, który umożliwia ukazanie szerszego obrazu sytuacji pieniężnej jednostki, również w ujęciu dynamicznym, jest rachunek przepływów pieniężnych, zwany często z angielskiego cash flow. Może on zostać sporządzony na dwa sposoby – metodą bezpośrednią lub metodą pośrednią.

 

Cash flow sporządzany metodą bezpośrednią

Rachunki przepływów pieniężnych sporządzane według obydwu metod dzielą przepływy pieniężne na trzy kategorie, dotyczące różnych sfer działalności – operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.

W ramach każdego z tych rodzajów działalności możesz mieć do czynienia z dwoma kierunkami przepływów pieniężnych – wpływami i wydatkami. Różnice pomiędzy obiema metodami sprowadzają się w zasadzie do działalności operacyjnej, w przypadku której w metodzie pośredniej nie wykazuje się bezpośrednio wpływów i wydatków, dokonując zamiast tego korekt wyniku finansowego, podczas gdy w metodzie bezpośredniej wykazuje się po prostu wpływy i wydatki z tego rodzaju działalności.

Pozostałe dwie części cash flow, dotyczące przepływów z działalności inwestycyjnej i finansowej  będą zawierać informacje analogiczne, jak w przypadku opisywanej przez nas w pierwszej kolejności metody bezpośredniej.

Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej w metodzie bezpośredniej

W myśl przepisów o rachunkowości przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej. Chodzi tu więc przede wszystkim o dominują≥cy rodzaj działalności jednostki.

Przepływy z działalności operacyjnej są wykazywane w rachunku przepływów pieniężnych sporządzanych metodą bezpośrednią w sposób bezpośredni, co wskazuje sama nazwa tej metody. Oznacza to, że bezpośrednio wykazywane są rzeczywiste przepływy z działalności operacyjnej. W sferze wpływów wykazywane są wpływy ze sprzedaży oraz inne wpływy z działalności operacyjnej. Wpływy te należy odróżnić od przychodów. Nie wynikają one bowiem np. z wystawienia faktury lub innego dokumentu, lecz z rzeczywistego wpływu gotówki na rachunek bankowy lub do kasy. W sferze wydatków wykazuje się zaś oddzielnie:

Podobnie jak w przypadku wpływów i przychodów, wydatki należy odróżnić od memoriałowych kosztów. Koszt nie musi bowiem być tożsamy z wydatkiem.

Różnica między wpływami z działalności operacyjnej i wydatkami z tego rodzaju działalności daje informacje o dodatnich lub ujemnych przepływach pieniężnych netto z działalności operacyjnej.

W zależności od stadium rozwoju jednostki przepływy z działalności inwestycyjnej lub finansowej mogą być ujemne z różnych powodów i niekoniecznie musi być to niepokojącym zjawiskiem. Działalność operacyjna to jednak główna działalność danej jednostki, w związku z tym, nie licząc raczkujących dopiero biznesów (które potrzebują czasu, by zacząć generować wpływy), ujemne przepływy z tego rodzaju działalności mogą budzić Twój niepokój w większości sytuacji.

Przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej

Przepisy o rachunkowości każą rozumieć przez działalność inwestycyjną (lokacyjną) nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści. W szczególności działalność ta związana będzie z zakupem lub sprzedażą aktywów trwałych takich jak środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne (np. autorskie prawa majątkowe, patenty, licencje itp.). Podobnie jak w przypadku działalności operacyjnej, również w działalności inwestycyjnej możesz mieć do czynienia z wpływami i wydatkami.

Wśród wpływów wykazuje się wpływy ze zbycia wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych, a także ze zbycia inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne. Ponadto wykazywane osobno są wpływy z aktywów finansowych, np. ze zbycia tych aktywów, z dywidend i udziałów w zyskach, ze spłaty udzielonych przez Ciebie pożyczek długoterminowych, z odsetek i innych wpływów z aktywów finansowych. Osobną pozycję przeznaczono dla innych wpływów inwestycyjnych, nieuwzględnionych w wymienionych wyżej kategoriach.

Wydatki inwestycyjne nie różnią się wiele od wpływów inwestycyjnych (oczywiście pomijając kierunek przepływu środków pieniężnych). Do wydatków inwestycyjnych zalicza się bowiem wydatki na nabycie wartości niematerialnych i prawnych (np. licencji) oraz rzeczowych aktywów trwałych (np. maszyn lub środków transportu). Osobną kategorią są wydatki na inwestycje w nieruchomości oraz w wartości niematerialne i prawne. Kolejną kategorię stanowią wydatki na aktywa finansowe w tym na ich nabycie oraz udzielone przez Ciebie pożyczki długoterminowe.

Różnica między wpływami inwestycyjnymi i wydatkami inwestycyjnymi stanowi dodatnie lub ujemne przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej.

 

Przepływy pieniężne z działalności finansowej

Przez działalność finansową należy rozumieć pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania [zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu) własnego i obcego w jednostce] oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści. Aby to rozjaśnić, najłatwiej będzie wskazać przykłady przepływów pieniężnej z działalności finansowej. Nie inaczej niż w przypadku omawianych wyżej rodzajów działalności, również w tym przypadku przepływy będą dzielić się na wpływy i wydatki. Poniższa tabela prezentuje strukturę wpływów i wydatków:

ePodobnie jak w poprzednich przypadkach, różnica między wpływami a wydatkami z działalności finansowej stanowi kwotę przepływów pieniężnych netto z działalności finansowej.

Informacje podsumowujące

Po zestawieniu wpływów i wydatków z poszczególnych rodzajów działalności, wykazuje się przepływy pieniężne netto razem, będące wypadkową przepływów pieniężnych netto z poszczególnych rodzajów działalności. Wartość ta informuje, o ile więcej lub mniej środków pieniężnych posiadasz w stosunku do sytuacji sprzed okresu sprawozdawczego. Następnie wykazuje się wynikającą z bilansu zmianę stanu środków pieniężnych, w tym wynikającą z tytułu różnic kursowych.

Na koniec wykazuje się wartość środków pieniężnych na początek okresu oraz wartość środków pieniężnych na koniec okresu, będącą wypadkową wartości na początek okresu sprawozdawczego i wartości przepływów pieniężnych netto ze wszystkich rodzajów działalności. Wśród środków na koniec okresu wyszczególnia się również te, o ograniczonej możliwości dysponowania.

 

Cash flow sporządzany metodą pośrednią

Jak zostało już wspomniane, w rachunku przepływów pieniężnych sporządzanym metodą pośrednią w inny sposób wykazuje się przepływy z działalności operacyjnej. Nie robi się tego wykazując wpływy i wydatki, lecz w sposób pośredni, poprzez odniesienie do memoriałowego wyniku finansowego, z uwzględnieniem stosownych korekt.

Punktem wyjścia jest więc zysk lub strata netto. Jako, że jest to wartość ustalona zgodnie z zasadą memoriałową, należy dokonać korekt, które doprowadzą wartość zysku lub straty netto do wartości przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej. W cash flow sporządzanym metodą pośrednią uwzględnia się w związku z tym następujące korekty wyniku finansowego netto:

  • amortyzację,
  • zyski (straty) z tytułu różnic kursowych,
  • odsetki i udziały w zyskach (dywidendy),
  • zysk (stratę) z działalności inwestycyjnej,
  • zmianę stanu rezerw,
  • zmianę stanu zapasów,
  • zmianę stanu należności,
  • zmianę stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów,
  • zmianę stanu rozliczeń międzyokresowych,
  • inne korekty.

W ten pośredni sposób dochodzi się do kwoty przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej.

Pozostałe części rachunku przepływów pieniężnych sporządzanego metodą pośrednią są tożsame z odpowiadającymi im częściami rachunku przepływów pieniężnych sporządzanego metodą bezpośrednią.

Wydaje się, że ze względu na dość nieintuicyjny sposób ustalania przepływów pieniężnych z głównego rodzaju działalności jednostki, cash flow sporządzany metodą bezpośrednią może być łatwiejszy w interpretacji dla osób niezaznajomionych z zaawansowanymi zagadnieniami rachunkowości.

 

Znaczenie rachunku przepływów pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych ma kluczowe znaczenie dla analizy sytuacji danej jednostki. Pokazuje on bowiem rzeczywiste procesy pieniężne zachodzące w danej jednostce. Dzięki niemu będziesz w stanie dogłębnie przeanalizować swoją sytuację pieniężną. W połączeniu z bilansem i rachunkiem zysków i strat rachunek przepływów pieniężnych pozwoli Ci na zbadanie sytuacji płynnościowej i określenie ryzyka upadłości. Jest to więc element sprawozdania finansowego, którego wartości nie należy nie doceniać.

 

Zestawienie zmian w kapitale własnym

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym być może nie wniesie dla Ciebie zupełnie nowej jakości do analiz Twojej działalności, jak w przypadku cash flow. Może ono jednak pomóc w nieco lepszym zrozumieniu procesów związanych z kapitałami własnymi, które stanowią główną gwarancję stabilności Twojego biznesu. Zestawienie to uwzględnia bowiem pewne czynniki niewyrażone wprost w bilansie. Obejmuje ono informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału (funduszu) własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Zestawienie to rozpoczyna się od przedstawienia kapitałów własnych na początek okresu sprawozdawczego, które są następnie korygowane o wartości wynikające ze zmian przyjętych zasad (polityki) rachunkowości oraz ewentualne błędy.

Następnie po kolei wykazywane są wartości poszczególnych rodzajów kapitałów własnych według następującego schematu:

  • wartość danego kapitału na początek okresu;
    • zmiany danego kapitału (osobno zwiększenia, osobno zmniejszenia);
      • wartość danego kapitału na koniec okresu.

W ten sposób po kolej wykazywane są:

  • kapitał podstawowy,
  • kapitał zapasowy,
  • kapitał z aktualizacji wyceny,
  • pozostałe kapitały rezerwowe.

W dalszej kolejności wykazuje się wynik finansowy z lat ubiegłych. Najpierw wykazuje się zysk z lat ubiegłych na początek okresu sprawozdawczego. Następnie uwzględnia się zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości i korekty błędów. Później uwzględnia się zmiany (zwiększenia i zmniejszenia) skorygowanego zysku na początek okresu, a na koniec wykazuje zysk z lat ubiegłych na koniec okresu. W analogiczny sposób postępuje się w przypadku strat. Następnie wykazuje się zysk lub stratę na koniec okresu.

W dalszej części wykazuje się wynik netto:

  • zysk netto,
  • stratę netto,
  • odpisy z zysku.

Następnie wykazywana jest wartość kapitału własnego (sumy wymienionych wyżej elementów składowych) na koniec okresu. Na koniec wykazuje się zaś kapitał własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku lub pokrycia straty.

Darmowa konsultacja w SOVA Księgowość

Planujesz założenie sp. z o.o. lub szukasz księgowości dla swojej firmy? Umów się na niezobowiązującą rozmowę z naszym specjalistą, a wspólnie przeanalizujemy Twoją sprawę!

Termin indywidualnej konsultacji możesz ustalić przez nasz kalendarz online lub w trakcie rozmowy z naszym pracownikiem.

Podsumowanie

Sprawozdania finansowe stanowią niezwykle cenne źródło informacji o stanie finansowym i majątkowym przedsiębiorstwa. Im więcej elementów tego sprawozdania, tym dokładniej prezentowany jest jego obraz. Choć zestawienie zmian w kapitale własnym głównie doprecyzowuje informacje zawarte w podstawowych elementach sprawozdania finansowego, trudno nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że rachunek przepływów pieniężnych wnosi zupełnie nową jakość i nowy rodzaj informacji do sprawozdania finansowego.

Jak widzisz, sprawozdania finansowe są cennym źródłem informacji. Ich sporządzenie nie byłoby możliwe bez prowadzenia ksiąg rachunkowych. Księgowość ma więc po prostu sens. To nie tylko przykry obowiązek, ale i pomoc w zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Masz pytania? Napisz do nas!

Pole obowiązkowe
Pole obowiązkowe
Pole obowiązkowe

Biuro Rachunkowe

SOVA Księgowość

5/5 - (2 votes)
Polityka Prywatności i Plików Cookies Ta strona korzysta z plików cookies. Korzystając z tej strony akceptujesz używanie cookies, zgodnie z Twoimi ustawieniami przeglądarki internetowej.
Zgoda