Sankcje karne skarbowe

Nieprawidłowości w rozliczeniach z fiskusem wiążą się oczywiście z odpowiedzialnością administracyjną. W skrajnym przypadku ich konsekwencjami mogą być jednak sankcje karne skarbowe. Kiedy możemy mówić o przestępstwie skarbowym, a kiedy o wykroczeniu skarbowym? Jakie kary mogą za nie grozić? Czy można uniknąć kary w przypadku popełnienia czynu zabronionego przez Kodeks karny skarbowy? Poniżej objaśniamy najważniejsze elementy funkcjonującego w Polsce prawa karnego skarbowego.

Kto i za co może podlegać odpowiedzialności karnej w Kodeksie karnym skarbowym?
Jak zgodnie z prawem złagodzić sankcje lub całkowicie ich uniknąć?
Przestępstwa skarbowe – kary oraz środki karne i zabezpieczające
Wykroczenia skarbowe – kary oraz środki karne i zabezpieczające
Przedawnienie karalności

Kto i za co może podlegać odpowiedzialności karnej w Kodeksie karnym skarbowym?

Dla zrozumienia istoty omawianego tu tematu ważne jest uświadomienie sobie, że odpowiedzialność karna skarbowa jest co do zasady odrębna od odpowiedzialności wynikającej z Kodeksu karnego (k.k.). Niemniej jednak Kodeks karny skarbowy (k.k.s.) odwołuje się do regulacji k.k. Szczegółowe powiązania między nimi znajdują się przede wszystkim w art. 20 k.k.s.

Zgodnie z k.k.s. odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nie jest jednak czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Nie popełnia ich również sprawca czynu zabronionego, któremu nie można przypisać winy w czasie czynu.

Jeśli do dokonania przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego wymagane jest nastąpienie określonego w k.k.s. skutku, sprawca zaniechania podlega za nie odpowiedzialności tylko wtedy, jeśli ciążył na nim prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia temu skutkowi.

Jeśli k.k.s. nie stanowi inaczej czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym nastąpiło zachowanie sprawcy. Miejscem popełnienia czynu zabronionego jest natomiast miejsce, w którym to zachowanie nastąpiło, albo gdzie nastąpił skutek stanowiący znamię czynu zabronionego lub według zamiaru sprawcy miał on nastąpić.

Choć pociągnięta do odpowiedzialności karnej może być tylko osoba fizyczna, warto pamiętać, że k.k.s. przewiduje również odpowiedzialność posiłkową za karę grzywny wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego. Odpowiedzialność ta może dotyczyć osoby fizycznej, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której przepisy przyznają zdolność prawną.

 

Umyślność i nieumyślność

Co do zasady przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można popełnić umyślnie. Możliwe jest również nieumyślne ich popełnienie, jeśli stanowią tak przepisy k.k.s. O ile więc przepisy wyraźnie nie stanowią o możliwości nieumyślnego ich popełnienia, można popełnić je tylko umyślnie.

Przez umyślne popełnienie czynu zabronionego należy rozumieć sytuację, gdy jego sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi (tzw. zamiar bezpośredni albo zamiar ewentualny). Warto pamiętać, że nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię.

Z nieumyślnością mamy zaś do czynienia, gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego, robi to na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że przewidywał (tzw. lekkomyślność) albo mógł przewidzieć możliwość popełnienia tego czynu (tzw. niedbalstwo).

 

Wiek sprawcy

Na zasadach określonych w k.k.s. może odpowiadać tylko osoba, która popełniła czyn zabroniony po ukończeniu lat 17, chyba że przepis ustawy stanowi inaczej.

 

Czy można być wielokrotnie ukaranym za ten sam czyn?

Ten sam czyn może zgodnie z k.k.s. stanowić tylko jedno przestępstwo skarbowe albo tylko jedno wykroczenie skarbowe. Warto pamiętać, że dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności, uważa się za jeden czyn zabroniony. W przypadku czynów zabronionych związanych z uszczupleniem lub narażeniem na uszczuplenie należności publicznoprawnej za krótki odstęp czasu uważa się okres do 6 miesięcy.

 

Rola w popełnieniu przestępstwa

Warto zwrócić uwagę, że karane może być nie tylko samo sprawstwo, ale również współsprawstwo, sprawstwo kierownicze, czy też sprawstwo polecające, a w przypadku przestępstw również podżeganie i pomocnictwo. Najmniej jasnym z wymienionych pojęć może być sprawstwo polecające. Dotyczy ono sytuacji polecenia innej osobie dokonania czynu zabronionego, przy wykorzystaniu uzależnienia tej osoby od siebie. Pamiętaj, że zależnie od roli w popełnieniu czynu zabronionego możesz spotkać się z ostrzejszymi lub łagodniejszymi karami.

 

Jak zgodnie z prawem złagodzić sankcje lub całkowicie ich uniknąć?

Poza przesłankami takimi jak pozostawanie w błędzie co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego, czy też niepoczytalność, istnieją również innego rodzaju przesłanki mogące zwolnić z sankcji karnych skarbowych lub złagodzić je zamieniając karę na środek karny. Okoliczności te związane są z czynnościami, które niejako wychodzą naprzeciw organom państwa. Mowa tu o czynnym żalu, korekcie deklaracji oraz dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności.

 

Czynny żal

Jedną z możliwości uniknięcia kary jest tzw. czynny żal. Dotyczy on zarówno przestępstw skarbowych, jak i wykroczeń skarbowych. Generalnie rzecz biorąc można powiedzieć, że ich sprawca nie podlega karze, gdy po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania. Zawiadomienie należy wnieść na piśmie albo ustnie do protokołu. Samo zawiadomienie jednak nie wystarczy. Konieczne jest jednoczesne ujawnienie istotnych okoliczności tego czynu, w szczególności osób współdziałających w jego popełnieniu. Samo powtórzenie organowi informacji, które i tak już zna może okazać się niewystarczające dla uniknięcia kary. Informacje przekazane organowi muszą być istotne, co może być oczywiście różnie interpretowane przez organ oraz sprawcę.

Zaniechanie ukarania na podstawie czynnego żalu stosowane jest wyłącznie, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym. W sytuacjach, w których czyn zabroniony nie wiąże się z uszczupleniem należności publicznoprawnej, konieczne może być złożenie określonych przedmiotów podlegających przepadkowi lub ich równowartości pieniężnej.

 

Kiedy nie można skorzystać z czynnego żalu?

Możliwości korzystania z czynnego żalu są jednak ograniczone. Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeśli zostało złożone, gdy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego. Podobnie będzie w przypadku złożenia go gdy organ ścigania rozpoczął już czynność służbową, w szczególności przeszukanie, czynność sprawdzającą lub kontrolę, która zmierza do ujawnienia czynu zabronionego (chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony).

Z czynnego żalu nie skorzysta również sprawca, który:

• kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
• wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
• zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował (chyba że zawiadomienia o popełnieniu przez siebie przestępstwa dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku);
• nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

 

Korekta deklaracji

Kary za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe można uniknąć także w przypadku złożenia prawnie skutecznej (w rozumieniu Ordynacji podatkowej bądź przepisów ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej) deklaracji podatkowej. Podobnie jak w przypadku czynnego żalu, samo złożenie korekty deklaracji nie wystarczy. Sprawca winien również niezwłocznie bądź w terminie, który wyznaczy mu uprawniony organ, uiścić w całości należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.

 

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

Możliwe jest również dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (którego nie należy mylić ze znanym z k.k. dobrowolnym poddaniem się karze). Sąd może zezwolić na nie, jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie budzą wątpliwości, a jednocześnie spełniono określone w przepisach warunki.

Zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie jest możliwe we wszystkich przypadkach, np. gdy przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności.

Jedną z największych dla sprawcy zalet dobrowolnego poddania się odpowiedzialności jest fakt, że prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego.

 

Przestępstwa skarbowe – kary oraz środki karne i zabezpieczające

W myśl przepisów k.k.s. przestępstwo skarbowe to czyn zabroniony przez k.k.s. pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.

 

Kary za przestępstwa skarbowe

Za przestępstwa skarbowe przepisy przewidują trzy rodzaje kar.

Pierwszym z nich jest kara grzywny w stawkach dziennych. W zależności od wagi przestępstwa przepisy przewidują różne liczby stawek dziennych. Jeśli k.k.s. nie stanowi inaczej najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720. Sąd określa wysokość stawek dziennych w zależności od możliwości płatniczych sprawcy. System taki umożliwia obciążenie porównywalnie dotkliwą kwotą osoby o różnych dochodach. Za to samo przewinienie bogatsza osoba zapłaci więcej niż osoba biedniejsza. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze bowiem pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Należy jednak pamiętać, że stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności (chodzi tu o czterystukrotność tej 1/30).

Kara ograniczenia wolności polega na wykonywaniu w określonym przez sąd wymiarze nieodpłatnej pracy na cel społeczny lub przekazaniu na taki cel części wynagrodzenia.

Najbardziej dotkliwą karą jest zaś kara pozbawienia wolności która może trwać najkrócej 5 dni, a najdłużej 5 lat.

Kara może być nadzwyczajnie złagodzona lub obostrzona. W przypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary nie może ona przekroczyć 1080 stawek dziennych kary grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 10 lat kary pozbawienia wolności.

W przypadku fałszerstw faktur, w zależności od ich wartości możliwe jest nawet skazanie na 25 lat pozbawienia wolności. Problematykę tę reguluje jednak k.k., gdyż w k.k.s. nie występuje kara 25 lat pozbawienia wolności.

 

Środki karne i zabezpieczające w przypadku przestępstw skarbowych

Poza samymi karami, dodatkowym problemem dla sprawcy mogą być środki karne. Zgodnie z k.k.s. są nimi:

• dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;
• przepadek przedmiotów;
• ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów;
• przepadek korzyści majątkowej;
• ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej;
• zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska;
• podanie wyroku do publicznej wiadomości;
• pozbawienie praw publicznych;
• środki związane z poddaniem sprawcy próbie:
  • warunkowe umorzenie postępowania karnego,
  • warunkowe zawieszenie wykonania kary,
  • warunkowe zwolnienie.

Ponadto sąd może orzec następujące środki zabezpieczające:

• elektroniczna kontrola miejsca pobytu;
• terapia;
• terapia uzależnień;
• pobyt w zakładzie psychiatrycznym;
• przepadek przedmiotów;
• zakazy: prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska.

 

Wykroczenia skarbowe – kary oraz środki karne i zabezpieczające

Zgodnie z regulacjami k.k.s. Wykroczenie skarbowe jest czynem zabronionym przez k.k.s. pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

 

Kary za wykroczenia skarbowe

Karą za wykroczenie skarbowe jest kara grzywny określona kwotowo. W przypadku wykroczeń skarbowych nie mamy więc do czynienia z ustalaniem wysokości stawki dziennej i liczby stawek dziennych. Kara grzywny za wykroczenie skarbowe jest określona po prostu jako konkretna kwota do zapłaty.

Jeśli k.k.s. nie stanowi inaczej, grzywna taka może zostać wymierzona w granicach od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Grzywna może zostać nałożona między innymi mandatem karnym, jednak wtedy nie może przekraczać pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. W przypadku wyroków nakazowych nie może zaś przekroczyć jego dziesięciokrotności.

 

Środki karne i zabezpieczające w przypadku wykroczeń skarbowych

Katalog środków karnych w przypadku wykroczeń skarbowych jest znacznie mniejszy niż w przypadku przestępstw skarbowych. Należą do nich:

• dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;
• przepadek przedmiotów;
• ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów.

Przepadek przedmiotów może być orzeczony również jako środek zabezpieczający.

 

Przedawnienie karalności

Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe ulegają przedawnieniu. W przypadku przestępstw skarbowych ich karalność ustaje, jeśli od czasu ich popełnienia upłynęło:

• 5 lat – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat;
• 10 lat – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.

Ponadto warto pamiętać, że w przypadku przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, jego karalność ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.

Karalność wykroczenia skarbowego ustaje natomiast, co do zasady, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok.

Istnieją oczywiście szczegółowe przepisy dotyczące biegu przedawnienia i jego przerwania, jednak w tym krótkim artykule zatrzymamy się tylko na opisie wyżej wymienionych zasad ogólnych przedawniania przestępstw skarbowych.

 

Podsumowanie

Odpowiedzialność karna skarbowa z pewnością nie należy do tematów, z którymi jakikolwiek przedsiębiorca chciałby musieć się zaznajamiać. Dobrze jednak być świadomym na czym taka odpowiedzialność polega. Nic nie uchroni Cię przed nią lepiej niż uczciwość i rzetelność. W przypadku uczciwości wszystko zależy oczywiście od Ciebie. Jeśli zaś chodzi o rzetelne wypełnianie przewidzianych prawem obowiązków z zakresu rozliczeń publicznoprawnych, warto skorzystać z fachowej pomocy specjalistów.

Jeżeli chcesz, by Twoje rozliczenia rachunkowo-podatkowe stały na wysokim poziomie, zapewnij sobie pomoc wykwalifikowanych specjalistów, dzwoniąc do nas już dziś bądź umawiając się z nami na konsultację w dogodnym dla Ciebie terminie.