Niektóre uchybienia przeciwko obowiązkom publicznoprawnym wiążą się z problemami natury administracyjnej i majątkowej. Cięższe z nich podlegają również odpowiedzialności karnej za wykroczenia skarbowe. Najcięższe są zaś związane z odpowiedzialnością karną za przestępstwa skarbowe oraz odpowiedzialnością za przestępstwa z kodeksu karnego. Warto być świadomym potencjalnych sankcji, aby być jeszcze bardziej zmotywowanym do większej staranności w prowadzeniu swojego biznesu. Z tego powodu w niniejszym artykule opisujemy przykłady przestępstw skarbowych, wraz z grożącymi za nie karami oraz wyjaśnimy czym jest tzw. zbrodnia vatowska sankcjonowana na mocy kodeksu karnego.
Istota przestępstw skarbowych
Przykłady przestępstw skarbowych
„Zbrodnia VATowska”
Istota przestępstw skarbowych
Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym, przestępstwo skarbowe jest czynem zabronionym przez ten kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Odróżnia je to od wykroczeń skarbowych.
Za wykroczenie skarbowe należy bowiem uznać czyn zabroniony przez kodeks karny skarbowy pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi. W tym miejscu warto wskazać, że w przypadku niektórych przestępstw, zależnie od wagi czynu zabronionego, sprawca może być karany jak za wykroczenie skarbowe.
Karami za przestępstwa skarbowe są:
- kara grzywny w stawkach dziennych (od 10 do 720 stawek dziennych);
- kara ograniczenia wolności;
- kara pozbawienia wolności (od 5 dni do 5 lat).
Kary te mogą być jednak nadzwyczajnie obostrzone. W takim przypadku nie mogą jednak przekroczyć:
- 1080 stawek dziennych kary grzywny;
- 2 lat ograniczenia wolności;
- 10 lat pozbawienia wolności.
Jeśli chcesz dowiedzieć się czym różni się grzywna wymierzana w stawkach dziennych od grzywny określonej kwotowo oraz dowiedzieć się więcej nie tylko na temat kar, ale też środków karnych i środków zabezpieczających, czy też zaznajomić się z możliwościami uniknięcia sankcji karnych skarbowych, przeczytaj artykuł Sankcje karne skarbowe.
Przykłady przestępstw skarbowych
Katalog przestępstw skarbowych jest bardzo szeroki. Reguluje je wspomniany kodeks karny skarbowy. Wskażmy na kilka przykładów.
Nieujawnione przedmiot lub podstawa opodatkowania
Zgodnie z art. 54 kodeksu karnego skarbowego:
Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie,
podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
W przypadku kwot małej wartości karą jest tylko grzywna w wysokości do 720 stawek dziennych. Jeżeli zaś kwota ta nie przekracza ustawowego progu, sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Pomijanie split payment
Warto pamiętać o obowiązku korzystania z tzw. split payment (mechanizmu podzielonej płatności). Podatnik, który wbrew obowiązkowi dokonuje płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. W sprawach mniejszej wagi sprawcy grozi kara grzywny jak za wykroczenie skarbowe.
Przestępstwa dotyczące prowadzenia ksiąg
Nieprowadzenie księgi wbrew obowiązkowi jest zagrożone karą grzywny do 240 stawek dziennych.
Tej samej karze podlega ten, kto wbrew obowiązkowi nie przechowuje księgi w miejscu wykonywania działalności lub w miejscu wskazanym przez podatnika jako jego siedziba, przedstawicielstwo lub oddział, a jeżeli prowadzenie księgi zostało zlecone biuru rachunkowemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi – w miejscu określonym w umowie z biurem rachunkowym lub w miejscu wskazanym przez kierownika jednostki. Przykład ten pokazuje jak ważna jest odpowiednio zaplanowana współpraca z biurem rachunkowym.
Ta sama kara dotyczy również podatników lub płatników, którzy nie zawiadamiają w terminie właściwego organu o prowadzeniu księgi przez doradcę podatkowego, lub inny podmiot upoważniony do prowadzenia ksiąg w jego imieniu i na jego rzecz.
Powyższe trzy przypadki są, w sprawach mniejszej wagi, zagrożone karą grzywny za wykroczenie skarbowe.
Nie wchodząc w szczegóły, warto wspomnieć, że przestępstwa skarbowe mogą wiązać się również z nierzetelnym prowadzeniem księgi lub nieprzesyłaniem jej organowi podatkowemu wbrew obowiązkowi bądź przesyłaniem jej nierzetelnej. W tym miejscu należy wyjaśnić, że księga nierzetelna to księga prowadzona niezgodnie ze stanem rzeczywistym.
Przestępstwa związane z podatkiem akcyzowym
Szereg przestępstw skarbowych dotyczy podatku akcyzowego. Przykładowo ten, kto wbrew przepisom ustawy wydaje wyroby akcyzowe, w stosunku do których zakończono procedurę zawieszenia poboru akcyzy, bez ich uprzedniego oznaczenia znakami akcyzy, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Odpowiedzialności karnej skarbowej za przestępstwo skarbowe podlega również osoba, która wbrew przepisom ustawy sprzedaje wyroby akcyzowe bez ich uprzedniego prawidłowego oznaczenia odpowiednimi znakami akcyzy. Osobie takiej grozi grzywna do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności, albo obie te kary łącznie.
Inne przestępstwa związane z podatkiem akcyzowym dotyczą m.in. nieprawidłowego oznaczania znakami akcyzy, podrabiania lub przerabiania znaków akcyzy, czy też nierozliczania się ze znaków akcyzy.
Utrudnianie wykonywania kontroli
Inny przykład przestępstw skarbowych związany jest z utrudnianiem przeprowadzania kontroli. Kto osobie uprawnionej do przeprowadzenia czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej, audytu lub czynności audytowych udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, w szczególności kto wbrew żądaniu tej osoby nie okazuje księgi lub innego dokumentu dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej lub księgę lub inny dokument niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznymi, ukrywa lub usuwa, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. W wypadkach mniejszej wagi sprawcy grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe.
Inne przestępstwa skarbowe
Powyższe przykłady stanowią jedynie drobny wycinek przestępstw skarbowych. Powyżej wskazano przede wszystkim przykłady przestępstw skarbowych dotyczących obowiązków podatkowych, gdyż obowiązki te dotyczą w zasadzie każdego kto prowadzi biznes. Niemniej jednak nie wyczerpuje to katalogu przestępstw skarbowych. Inne przestępstwa skarbowe dotyczą np.:
- rozliczeń z tytułu dotacji i subwencji;
- obowiązków celnych i zasad obrotu z zagranicą towarami i usługami, np.:
- narażenia należności celnej na uszczuplenie przez wprowadzenie w błąd organu uprawnionego do kontroli celnej,
- usunięcia towaru lub środka przewozowego spod dozoru celnego;
- obrotu dewizowego, np.:
- wyłudzania zezwoleń dewizowych,
- niezgłoszenia NBP lub zgłoszenia niezgodne ze stanem faktycznym danych o dokonanym obrocie dewizowym lub wykonywanej działalności kantorowej w zakresie przewidzianym przepisami;
- organizacji gier hazardowych, np.:
- nielegalnego prowadzenia loterii,
- niszczenia dowodów udziału w loteriach,
- nielegalnego posiadanie automatów do gier.
Jak zostało już wspomniane to tylko nieliczne z wielu przestępstw skarbowych. Jeśli interesuje Cię cała gama tych przepisów, sięgnij do kodeksu karnego skarbowego.
Znacząca część czynów zabronionych, zagrożonych karami przeznaczonymi dla przestępstw skarbowych w przypadkach mniejszej wagi jest zagrożona karą grzywny za wykroczenie skarbowe, a więc karą grzywny określanej kwotowo, a nie w stawkach dziennych. Dotyczy to również niektórych z powyższych przykładów, w których nie wspominaliśmy o tym (szczegóły znajdziesz w przepisach kodeksu karnego skarbowego). W artykule Wykroczenia skarbowe opisaliśmy przykłady innych wykroczeń skarbowych.
„Zbrodnia VATowska”
Odpowiedzialność karna skarbowa jest co do zasady odrębna od odpowiedzialności karnej na mocy kodeksu karnego. Przestępstwa skarbowe regulowane są przez kodeks karny skarbowy. Warto pamiętać, że przestępstwa skarbowe to nie wszystkie istotne czyny zabronione związane z obrotem gospodarczym. W kontekście przestępstw związanych z prowadzeniem działalności mogłaś/-eś spotkać się z pojęciem tzw. zbrodni vatowskiej. Nie stanowi ona przestępstwa skarbowego ściganego na mocy kodeksu karnego skarbowego, lecz przestępstwo ścigane na mocy „zwykłego” kodeksu karnego.
Przyjęcie przez ustawodawcę takiego rozwiązania można tłumaczyć faktem, że łatwiej było dodać takie przestępstwo do kodeksu karnego, niż dodawać dodatkowy rodzaj kary w kodeksie karnym skarbowym i zmieniać cały system kar w nim zawartych. Za zbrodnię vatowską grozi bowiem nawet 25 lat więzienia. Kara 25 lat pozbawienia wolności jest w kodeksie karnym karą odrębną od kary pozbawienia wolności.
W kodeksie karnym przewidziano sankcje za fałszerstwa faktur. Najsurowiej karalne przestępstwo w tym zakresie popełnia ten, kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości. W takim przypadku sprawcy grozi kara pozbawienia wolności nie krótsza niż 5 lat lub kara 25 lat pozbawienia wolności. W wypadku mniejszej wagi, sprawca wspomnianego wcześniej czynu podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.
Brzmi skomplikowanie? Wyjaśnijmy.
Dlaczego „zbrodnia”?
Dlaczego potocznie mówimy o „zbrodni” vatowskiej? Otóż zgodnie z kodeksem karnym przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. Zbrodnia to czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. Za zbrodnię vatowską grozi w skrajnym przypadku kara 25 lat pozbawienia wolności.
Czym jest mienie wielkiej wartości?
Odpowiedź na zawarte w nagłówku pytanie jest dość prosta. Kodeks karny stanowi, że mieniem wielkiej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 1 000 000 złotych. Jak zostało wyjaśnione, kara 25 lat pozbawienia wolności grozi w przypadku przekroczenia dziesięciokrotności kwoty określającej mienie wielkiej wartości.
Fałszerstwa faktur
Wspomniane przestępstwa z art. 270a § 1 i 271a § 1 kodeksu karnego dotyczą fałszowania materialnego lub intelektualnego faktur oraz używania takich dokumentów.
Art. 270a § 1 kodeksu karnego:
Kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 271a § 1 kodeksu karnego:
Kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Jeśli przestępstwa te dotyczą kwot przekraczających dziesięciokrotność mienia wielkiej wartości, grozić może za nie nawet 25 lat pozbawienia wolności. Dodatkowo może zostać orzeczona grzywna w wysokości nawet 3 000 stawek dziennych.
Nie będziemy w tym miejscu opisywać szczegółowych zasad karalności zbrodni vatowskich i postępowania karnego w sprawach z nimi związanych, ani okoliczności wpływających na mniejszy wymiar kary omawianych przestępstw. Z racji tego, że są one ścigane na mocy kodeksu karnego, pewne zagadnienia zostały uregulowane inaczej niż w przypadku przestępstw skarbowych (czyli tych, które ścigane są na mocy kodeksu karnego skarbowego). Wspominamy jednak o nich, gdyż warto pamiętać, że pewne przestępstwa sankcjonowane są na gruncie przepisów kodeksu karnego, a ich popełnienie może wiązać się ze skazaniem na kary znacznie surowsze niż te, które przewiduje kodeks karny skarbowy.
Podsumowanie
Prawidłowo prowadzona księgowość pozwala na lepszą kontrolę na finansami jednostki oraz łatwiejsze wykrywanie potencjalnych nieprawidłowości. Nie zastąpi ona zwykłej ludzkiej uczciwości, jednak w wielu przypadkach może mieć istotne znaczenie dla spraw karnych skarbowych oraz spraw karnych dotyczących przestępstw przeciwko dokumentom.
Jeśli obawiasz się, że nie jesteś w stanie samodzielnie prowadzić swojej księgowości w prawidłowy sposób lub zastanawiasz się czy Twoja księgowość rzetelnie prowadzi Twoje rozliczenia, zadzwoń do nas już dziś lub umów się na bezpłatną konsultację w dogodnym dla Ciebie terminie.
Masz pytania? Napisz do nas!
Biuro Rachunkowe
SOVA Księgowość
Wyślij E-mail
Formularz kontaktowy